Ne kadar şeker yediğimizi çoğu zaman fark etmiyoruz. Birçoğumuz “ben tatlı sevmem, şeker fazla kullanmam” diyoruz ama aslında farkında olmadan fazlasını yiyoruz. Çünkü şeker artık sadece çayımıza kattığımız bir şey değil; neredeyse her paketlenmiş gıdanın içinde gizlenmiş durumda.
Yoğurt, granola, meyve suyu… kulağa ne kadar sağlıklı geliyor değil mi?
Ama dikkat! Bu üçlü, seçtiğimiz markaya göre bir günde almamız gereken şekerin bile üzerine çıkmamıza neden olabiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü yetişkinlerin günde 30 gramdan fazla “serbest şeker” tüketmemesini öneriyor. Bu, yaklaşık altı çay kaşığı demek. Fakat aromalı yoğurt, “doğal” granola ya da taze sıkılmış meyve suyu içtiğinizde bu miktarı bir öğünde geçmek çok kolay.
İçindekiler
Peki Neden Tehlikeli?
Vücudumuza giren her fazla şeker, kan şekerini hızla yükseltiyor. Bu da zamanla insülin direncine, kilo artışına, tip 2 diyabet ve kalp hastalıklarına zemin hazırlıyor. Üstelik “doğal” diye düşündüğümüz bal, agave (şurup) ya da meyve suyu konsantresi de bu serbest şeker grubuna giriyor. Yani hepsi aynı etkiyi yaratıyor.
Bir meyveyi bütün olarak yemekle, onun suyunu içmek arasında büyük fark var. Meyvenin lifleri kan şekerini dengelemeye yardım ederken, meyve suyu haline gelince bu lifler kayboluyor. Sonuç: daha hızlı bir şeker yükselmesi. Bu nedenle bir bardak portakal suyu yerine bir portakal yemek çok daha iyi bir tercih.
Aynı şekilde, “sağlıklı kahvaltı” diye düşündüğümüz granolaların çoğu da şekerle dolu. Evde hazırladığınız sade yulaf ezmesi, taze meyve ve bir avuç cevizle yapılan bir kase hem daha besleyici hem de şeker açısından çok daha güvenli. Yoğurt severseniz sade yoğurda meyve dilimleyin, tatlılığı doğadan gelsin.
Unutmayın, gizli şeker sadece tatlılarda değil.
Ketçapta, salata soslarında, hatta konserve balıkta bile şeker olabilir. Etiketlerde “glikoz-fruktoz şurubu”, “meyve suyu konsantresi”, “bal” ya da “agave” gibi kelimeler görüyorsanız, bunların hepsi şekerin farklı adlarıdır.
Dünya genelinde obezite ve diyabet hızla artıyor. The Lancet dergisinde yayımlanan projeksiyonlara göre, 2050’ye kadar yetişkinlerin yarısından fazlası aşırı kilolu olacak. Bu tabloyu değiştirmek bizim elimizde. Market alışverişinde etikete daha dikkatli bakmak, içecek yerine suyu tercih etmek ve “sağlıklı” diye düşündüklerimizi sorgulamak bile büyük fark yaratır.
Gerçek sağlık, şekeri tamamen kesmekte değil, nerede gizlendiğini bilmekte.
Tatlıyı ağızda, şekeri ise farkındalıkta bırakmak en güzeli.
Kaynakça
-
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) – Guideline: Sugars intake for adults and children (2015).
→ WHO, “serbest şeker” tanımını yaparak günlük alımın enerjinin %10’unu geçmemesi, ideal olarak %5’in altında tutulması gerektiğini belirtmiştir.
Kaynak: WHO Guidelines -
Huang Y, et al. (2023). Dietary sugar consumption and health: umbrella review of prospective cohort studies and randomized controlled trials.
BMJ, 381:e072486.
→ Şekerli gıda ve içeceklerin tip 2 diyabet, kalp hastalıkları ve obezite riskini artırdığı sonucuna varılmıştır.
DOI: 10.1136/bmj-2022-072486 -
The Lancet. (2025). Global trends in obesity: projections to 2050.
→ 2050 yılına kadar yetişkin nüfusun yarısından fazlasının aşırı kilolu veya obez olacağı öngörülmektedir.
Kaynak: The Lancet -
Hall KD, et al. (2019). Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: an inpatient randomized controlled trial of ad libitum food intake.
Cell Metabolism, 30(1):67–77.
→ Ultra işlenmiş gıdaların yüksek enerji alımı ve kilo artışıyla ilişkili olduğu kanıtlanmıştır.
DOI: 10.1016/j.cmet.2019.05.008 -
Murphy MM, et al. (2017). 100% fruit juice and measures of glucose control and insulin sensitivity: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials.
Journal of Nutritional Science, 6:e59.
→ Meyve suyu tüketiminin kan şekeri üzerinde bütün meyveye kıyasla farklı etkiler gösterdiğini açıklamaktadır.
DOI: 10.1017/jns.2017.58 -
International Diabetes Federation (IDF). (2024). Diabetes Atlas, 11th edition.
→ Avrupa ve dünya genelinde diyabet artış hızını ve 2050 projeksiyonlarını içerir.
Kaynak: IDF Diabetes Atlas -
NICE (National Institute for Health and Care Excellence) – Overweight and obesity: assessment and management (NG246) (2025).
→ Bazı etnik gruplar için vücut kitle indeksi (VKİ) eşik değerlerinin düşürülmesini önermektedir.
Kaynak: NICE Guidelines
